Türkiye’de kavanoz kapak sanayisi
Dünyada ilk kullanışlı vidalı kavanoz kapağı 1856 yılında yapılmıştır. Türkiye’de ise kavanoz kapak üretimini ilk olarak kimin ve hangi tarihte yaptığı bilinmemektedir. Bilinen tek şey, Türkiye’de üretilen ilk kavanoz kapaklarının pasolu ve iki parçalı olduğudur. Bu kapaklarda kavanozun ağzına basan kısmında bulunan conta, sızdırmazlığı sağlıyordu.
1966 yılında White Cap firması tarafından keşfedilen “twist-off” kavanoz kapakları ise Türkiye’de ilk kez 1974 yılında üretilmeye başladı. Bu tip kapaklarda kullanılan PVC esaslı contalar yalnız kavanoz ağzının olduğu bölgede bulunduğu için kavanoz içindeki gıda ile teması minimum düzeydedir. Son yıllarda hassasiyetlerin artması sonucu PVC contanın yerine kullanılabilecek yeni bir malzeme arayışına girilmiştir. Bebek ürünlerinde yeni bir contanın kullanılmasına başlansa da, bu malzemenin endüstriyel üretime daha uygun hale getirilmesi için çalışmalar devam etmektedir.
Türkiye’deki ilk modern kavanoz kapak tesisi 1955 yılında faaliyete geçen Metal Kapak şirketidir. Bunu 1969 yılında kurulan Rastaş takip etmiştir. Bir süre sonra Türkiye’nin en büyük kavanoz üreticisi olan Şişecam’a geçen şirket, Şişecam’ın bir yan kuruluşu olarak 1995 yılına kadar faaliyetine devam etmiştir. 1995 yılında dünyanın o tarihteki en büyük kavanoz kapak üreticisi olan White Cap, Rastaş’a önce ortak olmuş, sonra da tamamını satın almıştır. Rastaş 2008 yılına kadar değişik isimlerle İstanbul’da üretimine devam etmiş ve ardından üretimine son vermiştir. Bir diğer metal kapak üreticisi olan Konbaş 1971 yılında iki parçalı, 1974 yılında ise o zaman için önemli bir yenilik olan twist-off tipi kavanoz kapağı üretmeye başlamıştır. Bir süre sonra diğer ürünlerin yanında twist-off kavanoz kapak üretimine ağırlık veren Konbaş şirketini, 1997 yılında Sarten ve Altıntaş firmaları izlemiştir. 1997 yılına kadar kavanoz kapağı sadece İstanbul’da üretilmiş ve oradan bütün ülkeye dağıtılmıştır. Söz konusu dönemde yerli üretimin yanında Avrupa’dan da ciddi miktarda kavanoz kapağı ithal edilmiştir.
Adana’da 1998 yılında Temiz-İş Ambalaj (2008 yılında şirket ismi Rastaş olmuştur), 2003 yılında da Çukurova Metal Kapak şirketleri kavanoz kapağı üretmek üzere kurulmuştur.
Türkiye’de 1970’li yılların başından itibaren büyük bir fark ile pazar birincisi Rastaş (sonraki adı ile White Cap) firması olmuştur. White Cap’in 2008 yılında Türkiye’deki üretimini ani bir kararla bırakması, kavanoz kapağı kullanıcılarını paniğe sevk etmiş ve ithalata yöneltmiştir. White Cap’in sektörden çekilmesinin ardından İzmir’de bulunan Öntaş, kavanoz kapağı üretmek üzere modern ve çok hızlı bir hat getirmiştir. Bunu Sarıbekir firmasının yatırımı izlemiş, Sarten de kapasitesini artırmak için yeni bir kavanoz kapak hattını makine parkına ilave etmiştir. 2013 yılında ise İşler Cam Metal şirketi, Tekirdağ’da kavanoz kapak üretmeye başlamıştır.
2013 yılında Türkiye’de kavanoz kapağı üreten firmalar Sarten, Öntaş, Kombaş, Sarıbekir, Altıntaş, Çukurova, Rastaş (Temiz-İş) ve İşler Cam Metal’dir. Bu firmaların üretim kapasitesinin yeterli olmasına rağmen, değişik nedenlerden dolayı kavanoz kapağı ithalatı da devam etmektedir. Türkiye aynı zamanda kavanoz kapağı ihracat eden ülkelerden biridir.
