Konserve Açacağının sektöre katkısı

Konservenin ne kadar yararlı bir buluş olduğu ortada olduğu halde, ilk dönemlerde konserve kullanımının günlük hayata fazla girememesinin en önemli nedeni kutuları açmanın son derece zor olmasıydı. Bu dönemde bir konserveyi açmak için tek yol çekiç ve keski kullanmaktı. Bu zorluk, zaman zaman yaralanmalara bile yol açıyordu. Bu bakımdan 1855 yılında kesici alet üreticisi İngiliz Robert Yates’in ilk konserve açacağını geliştirmesi, konserve tüketiminin önünü açan devrim niteliğinde bir gelişme oldu. Bu sayede konserveler sadece askeri amaçlar için değil, günlük hayatta da daha sık kullanılmaya başladı. Yates’in 13 Temmuz 1855 tarihinde 1577 no ile patentini aldığı konserve açacağı, son derece basit ama fonksiyonel bir tasarıma sahipti. Bundan üç yıl sonra Amerikalı mucit Ezra J. Warner, daha gelişmiş bir başka tasarım geliştirdi. Warner’ın 5 Ocak 1858’de patentini aldığı yeni açacak birkaç parçadan oluşuyor ve bu parçalardan birinin eskimesi durumunda kolaylıkla eğiştirilebiliyordu. Bu tasarımları, daha sonraki yıllarda farklı ülkelerden başka tasarımlar da izledi. 1870 yılında William Lyman, döner bıçaklı ilk teneke kutu açacağının patentini aldı.

Teneke kutuları daha kullanışlı hale getirmek için başvurulan yeniliklerden bir diğeri de, kutuların kolay açılabilir şekilde tasarlanmasıydı. 1862 yılında J. Bovet, üst kapak ile gövde arasına ince bir tel lehimleyerek üst kapağın daha kolay açılmasına olanak sağladı. 1866 yılında J. Osterhoudt, kendinden açma anahtarlı teneke kutunun patentini aldı. 1868 yılında ise P. E. Devoe, “tagger top” olarak tabir edilen açma sistemini geliştirdi. Bu sistemde, eski konserve kutularının üstünde bulunan deliğin üzerine daha ince tenekeden yapılmış yuvarlak bir pul lehimleniyor ve böylece kutunun açılmasında rahatlık sağlanıyordu.

İlk konserve açacağının çizimleri ve bu çizimlerden yola çıkarak üretilmiş aletler.

Otoklavın Keşfi

Otoklav, konservecilik sektöründeki en önemli keşiflerden biridir. Bu gelişme konserve sanayisinin önünü açmış ve dolayısıyla teneke ambalaj sanayisine de ivme kazandırmıştır. Silindir ve pistonlu ilk buhar makinesini bulan İngiliz fizikçi Denis Papin, 1679 yılında bugünkü düdüklü tencerelere benzeyen ilk buharlı tencereyi yapmıştı. Bu cihaz 1820 yılında Londra’da, bir dil bilimci ve gurme olan M. Lemare tarafından daha da geliştirilerek otoklav adını aldı. Dönemin gazetelerinde, Lemare’in geliştirdiği bu tencere sayesinde her türlü yemeğin yarım saatte ve çok daha ekonomik bir şekilde pişirilebildiği belirtiliyordu.¹ Ne var ki yüksek basınç altında çalışan bu tencere yeterince güvenli değildi. Nitekim dönemin ünlü bir şarkıcısının evinde vereceği bir davete hazırlanırken tencerenin patlaması sonucunda hayatını kaybetmesi, bu pratik mutfak aracının da sonu oldu.

Otoklavı çok daha güvenli ve kullanışlı hale getiren kişi, 1879 yılında Louis Pasteur ile birlikte çalışan Fransız mikrobiyolog Charles Chamberland idi. Deneylerde kullanılan kapların sterilizasyonu için 180ºC’ye kadar ısıtılması gerektiğinden, Chamberland çözümü basınçlı bir buhar kabı geliştirmekte bulmuştu. Bu nedenle Avrupalı kaynaklar, otoklavın babası olarak Chamberland’i gösterirler. Amerikalılar ise, otoklavı bulan kişi olarak Andrew K. Shriver’ı kabul ederler. Baltimor’da ailece konserve üretimi yapan bir ailenin mensubu olan Shriver, 1874 yılında geliştirdiği cihaz sayesinde gıdaları yüksek basınç altında ve yüksek sıcaklıkta çok daha kısa sürede pişirilebiliyordu. Bugün konserve sanayinde kullanılan otoklavların çoğu, Shriver’in yaptığı ilk otoklavın geliştirilmiş modelleridir.²

“1 “Science and Gastronomy,” The Literary Gazette, 1820, s. 506.
2 Carol Lee, Legacy of the Land: 250 Years of Agriculture in Carroll County Maryland, Westminster: The Carroll County Commissioners, 1982, s. 62.”