TENEKE AMBALAJ SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN KİŞİLER, FİRMALAR VE ANILAR Ş-Z
ŞİMŞEK AMBALAJ SANAYİ ve TİCARET A.Ş.
Başlangıçta Aydın’da kalaycılık ve lehimcilik ve zaman zaman topladıkları kullanılmış kutuların kapaklarını değiştirip satan Şimşek kardeşler, 1968 yılında İzmir Çınarlı 1572 Sokak No.13A adresinde yeni bir kutu tesisi kurdular. Yeni yerine geçtikten sonra Tahsin, Yaşar, Celal, Ali ve Selahattin Şimşek kardeşler, bu tesiste yalnız teneke kutu üretimine yöneldiler.
İlk aldıkları matbaa hattı çalıştıkları tesise sığmadığı için Şimşek kardeşler, 1980 yılında Sirgeli kavşağında yeni bir fabrika binası inşa ederek, 1996 yılına kadar faaliyetlerini bu tesiste sürdürdüler. Şimşek Ambalaj, yeni yatırımlar için yer yaratmak ve daha modern bir tesise kavuşmak için aynı yıl İzmir’de, Çiğli OSB 10003 Sokak No.1 adresinde 34 bin metrekarelik bir alan üzerinde 22 bin metrekarelik kapalı alana sahip yeni fabrikasına taşındı. Firma, 2003 yılında Türkiye’de bir ilk olan dört renkli UV baskı hattını devreye aldı. 2008 yılında modern otomatik kova hattı ve üç parçalı aerosol kutu hattı devreye girdi.
Şimşek Ambalaj, halen Yaşar Şimşek başkanlığında Çiğli’de faaliyetine devam etmektedir.
Kaynak: EBSO kayıtları; şirket web sitesi; B. Akın Akgün, Osmanlı ve Cumhuriyet Sonrası İzmir’de Matbaacılık 1720-2000 (2013).
TAÇ KAPSÜLCÜLÜK KOLLEKTİF ŞİRKETİ ve LİTOSAN TENEKE MATBAASI
Yako Granti ve Bensiyon Morhayim ortak olarak 1940’lı yılların başında kurdukları kutu atölyesinde başarılı olunca, kısa sürede atölye sayısını üçe çıkardılar. İstanbul’da Rüstempaşa Mahallesi, Mahkemealtı Sokak No.6 Eminönü adresindeki atölyede ufak yuvarlak ve köşeli kutular, İpçiler ve Zindankapı Caddelerinde olan atölyelerinde ise 17 kiloluk yağ kutuları üretiyorlardı. 1950’li yılların başında en önemli müşterileri Komili, Kademoğlu, Ünsal ve Mardan yağ fabrikalarıydı.
1954 yılında Vita yağı Türkiye’ye geldiğinde, üretimlerinin neredeyse yüzde 90’ını bu marka için ürettikleri yağ kutuları oluşturuyordu. Çünkü Vita kutuları fason olarak üretildiğinden teneke temini sıkıntısı yaşamadılar. Şirket, 1956 yılında Kasımpaşa’da Bahriye Caddesi, Akarcası Sokak No.20 adresinde iki katlı yeni bir fabrikaya taşındı. Bir kat matbaa olarak, diğer kat Litolu Teneke Kutu adı altında kutu üretimi için kullanılıyordu.
1957 yılında Yako Granti, Bensiyon Morhayim* ile birlikte Demirhane Caddesi No.17 Kazlıçeşme adresinde, taçlı kapak üretmek üzere Taç Kapsülcülük Kollektif Şirketi’ni kurdu. 1960’lı yılların başında Bensiyon Mohayim ortaklıktan ayrıldığında, yerine Salamon Beraha ortak oldu. Taçlı kapak üretimi 1970’li yılların sonlarına kadar devam etti.
Kasımpaşa’daki kutu fabrikası 1960 İhtilali’nden sonra yaşanan grev nedeniyle kapanmak zorunda kaldı. Matbaa bölümü ise 1961 yılından itibaren Lito Teneke Matbaası – Samuel Kohen, Presente Ovadya ve Makro Çiçikata Kollektif Şirketi olarak faaliyetini sürdürdü. Tesis, 1980’li yılların ortasına kadar bu şekilde çalıştıktan sonra, şirkette çalışan ustalar tarafından satın alınıp başka bir yere taşındı.
Yako Granti, 1970 yılına doğru Cendere Yolu, Bostan Sokak No.40 Kâğıthane adresinde, Madeni Ambalaj Sanayii Adi Komandit Şirketi adıyla kutu üretimine tekrar başladı. Bensiyon Morhayim ise Kasımpaşa’da, Akarcası Sokak’taki eski kutu atölyesini yeniden faaliyete geçirip kutu üretmeye başladı ve genelde Salat yağlarına kutu yaptı. Bensiyon Morhayim’in vefatından sonra Halit Selduman aynı adreste Salat yağlarına üretim yapmaya devam ettiyse de, 1970’li yılların sonuna doğru fabrika kapandı.
* Bensiyon (Mişon) Morhayim’in, Mordehay ve Celebon Morhayim kardeşlerle hiçbir akrabalığı yoktur.
Kaynak: Yusuf Tolon ve Hasan Tahsin Mert’ten alınan bilgi; Türkiye Sanayi Rehberi (1967); Türkiye Sanayicileri İmalatçıları Rehberi (1965); Zekai Gönen, İstanbul Sanayicileri Adres Kitabı (1957); İSO, İstanbul Sanayicilerinin Adres Kitabı (1971).
TASAŞ, TÜRK AMBALAJ SANAYİ A.Ş.
Tasaş, 1956 yılında Hikmet Tuzcu, Necdet Aktay, Fevzi Kurt, Süreyya Ağaoğlu, Rıza Derviş, Fuat Bezmen, Nazım Bezmen, Necmettin Şerbetçi, Samim Birkan, Saadettin Gürel ve 30’a yakın müteşebbisin iştirakiyle 4.000.000 TL sermaye ile kuruldu. Kuruluş amacı, Koruma Tarım İlaçları’nın ihtiyacı olan teneke kutuları üretmek, bunun yanında Türk sanayisinin ihtiyacı olan Avrupa normlarında modern baskılı teneke kutu, plastik torba ve alüminyum tüp üretmekti. Tasaş’ın kurulmasında ve büyümesinde Hikmet Tuzcu ve Rasin Özay’ın çok emeği geçti.
Türkiye’de ilk modern baskı ve lak hattını, gövdesi lehimli konserve kutusu üretim hattını getiren ve anahtar açmalı kutu (SMA), ilk dikiş kaynaklı (Soudronic) kutu üretimini (1964) gerçekleştiren Tasaş oldu. Aynı zamanda ilaç, kozmetik ve kırtasiye sektörlerinde kullanılan alüminyum tüpleri Perfektüp ve Metallumun firmalarıyla beraber üretti. Plastik ambalaj malzemeleri, polietilen torbalar, PVC ilaç tablet tüpleri ve kutuları, polietilen şişeler, bahçe hortumları, hulahup çemberleri Türkiye’de ilk defa Tasaş tarafından üretildi.
Tasaş, ikinci fabrikasını 1972 yılında Manisa Organize Sanayi Bölgesi’nde American Continental Can Company firmasından emekli personel desteği ile kurdu. Bu fabrikada otomatik lehimli konserve kutusunun yanında meşrubat ve bira sanayi için de kutular üretildi. Firma, bu arada İran’a ciddi miktarlarda çeşitli kutu ihraç ediyordu. Bu kutuların alüminyumdan çek-aç kapaklarının üretimi de Manisa fabrikasında gerçekleştiriliyordu. İran’a yapılan ihracat, İran Devrimi’ne kadar devam etti.
Bu büyük yatırım döneminde firmanın Genel Müdürü Pamir Bezmen’di. Yatırımlar için alınan krediler, yüksek kredi faizleri nedeniyle ödenemez duruma gelince Tasaş krize girdi ve şirket 1980 yılında HAS Holding’e satıldı. İran’a konserve kutusu ihracatı bu dönemde tekrar başladı ve 1983 yılında İran’a 100 milyon konserve kutusu ihraç edilerek hem şirketin, hem de Türkiye’nin kutu ihracat rekoru elde edildi.
Türkiye’nin ilk modern kutu üretim şirketi olan Tasaş, holdingin yeterli desteği vermemesi nedeniyle gerekli yatırımları zamanında yapamadı ve artan sermaye ihtiyacı karşılanamadığı için 2007 yılında kapandı.
Kaynak: Yılmaz Becer’den alınan bilgi; Türkiye Sanayi Rehberi (1967); İTO, Ambalajın Ticari Önemi (1968); Dünya (5 Ekim 1981).
Tasaş çalışanları fabrika önünde toplu halde.
TEKSAN TENEKE KUTU AMBALAJ SANAYİ ve TİCARET KOLLEKTİF ŞTİ.
Teksan Teneke, 1976 yılında Şaban Silan, Resul Küçük, Adem Aktaş ve A. İlhan Aktaş tarafından Topçular, Çicoz Yolu Caddesi No.6 C Blok/4 Bayrampaşa adresinde kuruldu. Ortaklık, şirket kurulduktan kısa bir süre sonra Şaban Silan vefat ettiği için, onun varisleriyle devam etti.
1979 yılında diğer ortakların şirketten ayrılmaları üzerine şirket idaresini, Adem ve İlhan Aktaş devraldı. 1991 yılında Adem Aktaş’ın vefatı üzerine üçüncü kardeş şirket bünyesine katıldı.
1987 yılında ilk ofset baskı hattı alındı ve 1998 yılında matbaa tesisi tevsii edildi. Gökhan ve Zeynep Aktaş’ın şirkette çalışmaya başlamasından sonra şirkette yeni bir yapılanmaya gidildi ve ihracata ağırlık verildi. Teksan Teneke, halen Kartal Caddesi No.62/1 Yakacık adresinde, Amir Teneke ile aynı çatı altında faaliyetini sürdürmektedir.
İlhan Aktaş (solda), İlker Aktaş (sağda)
Kaynak: İlhan ve Gökhan Aktaş’tan alınan bilgi; Dünya (3 Ekim 1981); İstanbul Sanayi ve Ticaret Rehberi (1997).
TEMİZİŞ TENEKE KUTU AMBALAJ SANAYI ve TİCARET LTD. ŞTİ.
1934 yılında doğan Şaban Silan, tenekeciliğe Kâşif Silan’ın yanında çalışarak başladı. Şaban Silan 1965 yılında Celebon Morhayim’le beraber Üsküplü Cad. No.109/A Cibali adresinde teneke kutu üretmek üzere, Temiz-İş Teneke Sanayii Şaban Silan ve Ortakları adlı firmayı kurdu. Firma, 1972 yılına kadar bu adreste faaliyet gösterdi. 1972 yılında Küçükpazar Hayriye Hanım Sokak, Özgüven Han No.6 Eminönü adresine taşındı.
1976 yılında Şaban Silan, teneke kutu üreticisi Garbis Markaroğlu ve Sınırlı Sorumlu İstanbul Teneke, Teneke Kutu ve Ambalaj Sanayicileri Temin Tevzi Kooperatifi Müdürü Fuat Kızıltepe ile beraber, Ereğli Demir Çelik Fabrikaları’na bir ziyaret gerçekleştirdi. Ereğli Demir Çelik’ten tenekeyi kooperatif kanalıyla toplu olarak alma konusunda Erdemir yetkilileriyle görüşen heyet üyeleri, İstanbul’a dönerken geçirdikleri trafik kazasında hayatlarını kaybettiler.
1970’li yılların sonlarına doğru şirketin adı Temizİş Teneke Ambalaj Sanayi Kollektif Şirketi, adresi de Yeni Beyazıt Yolu Civelek Han No.1/3 Eminönü olarak değişti. Şaban Silan’ın oğlu İsmail Silan ile Celebon Morhayim’in oğlu Yako Morhayim, 1986 yılına kadar Temiz-İş’teki ortaklığı devam ettirdiler. Ortaklık sona erdikten sonra ise Şaban Silan’ın iki oğlu İsmail ve Hasan Silan şirketi devraldı.
1990-1996 yılları arasında şirket Yeni Temiz-İş Teneke Kutu Ambalaj Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi adı altında, Keçeci Piri Mahallesi, Kiracı Odalar Sokak No.10 Aynalıkavak, Hasköy adresinde faaliyet gösterdi. 1996 yılında şirket, isminin başındaki “Yeni“yi kaldırarak eski ismine döndü ve İkitelli Organize Sanayi Bölgesi, ESOT Sanayi Sitesi, P Blok No.9 adresine taşındı. 1999 yılında İsmail Silan’ın da bir trafik kazasında hayatını kaybetmesinden sonra Hasan Silan, yeğenleri ile birlikte şirketi çalıştırmaya devam etti.
Temiziş Teneke Kutu Ambalaj Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi, halen Hasan Silan yönetiminde İkitelli adresinde çalışmaya devam etmektedir.
1965 yılında Temiz-İş Teneke
Sanayii’ni kuran Şaban Silan
Kaynak: Hasan Silan’dan alınan bilgi; İSO, İstanbul Sanayicilerinin Adres Kitabı (1971); İstanbul Sanayi ve Ticaret Rehberi (1997).
TİCARET ve SANAYİ KONTUVARI TÜRK A.Ş.
Ticaret ve Sanayi Kontuvarı (Kristal Yağları), 1932 yılında M. Michaleff ve Şürekası adı altında zeytinyağı üretimi ve ihracı için kuruldu. İzmir Darağacı mevkiinde, Filibelerin un fabrikası ve şimdiki havagazı fabrikası yanından denize kadar olan bölgede bulunan ahırlar restore edilerek, İtalya’dan getirtilen Türkiye’nin ilk rafine tesisi buraya monte edildi. O dönemde henüz İzmir’de elektrik şebekesi yoktu. Tesis, 24 saatte 9 ton yağ işleme kapasitesine sahipti. Tesisi monte eden İtalyan teknisyen Mario Punyo, uzun yıllar şirkette çalıştı. Ege bölgesindeki basit yağhanelerde üretilen zeytinyağları, develere yüklenen güğümlerle İzmir’e getirilip, rafineride işlendikten sonra ihraç ediliyordu. İhracatta kullanılan kutular Yunanistan’dan getiriliyordu. Bu kutuların üstte dolum delikleri bulunuyordu ve yağ doldurulduktan sonra bu deliğe bir teneke tıpa lehimleniyordu. Firma, ihracatın büyük bölümünü Güney Amerika ülkelerine gerçekleştiriyordu.
O devirde yol olmadığı için Anadolu içine yağ göndermek çok zordu. Genelde yağlar İstanbul, Samsun, Mersin gibi sahil kentlerine ufak teknelerle sevk ediliyordu. Fabrikanın iskelesindeki mavnalara yanaşan 100-150 tonluk teknelere, 17 kiloluk gaz tenekelerine doldurulmuş yağlar at arabalarıyla taşınıp yükleniyordu. O yıllarda 17 kiloluk tenekelere “gaz tenekesi” deniyordu. Bu terim, bugün dahi birçok kişi tarafından kullanılmaktadır.
1938 yılında firmanın adı A. Michaleff Kollektif Şirketi oldu. İşlerin iyi gitmesi üzerine, 1940 yılında Fransa’dan getirtilen Sudric marka kutu makineleriyle 17 kiloluk gaz tenekeleri hariç, daha ufak kutular üretilmeye başlandı. 17 kiloluk kutular o yıldan bugüne kadar hep piyasadan temin edildi. Rafineri ve kutu tesisi bu süre içinde üç kez yenilendi.
Şirketin ismi 1943 yılında Ticaret ve Sanayi Kontuvarı T.A.Ş. oldu. 1951 yılına kadar teneke kutu üretiminde kullanılan baskılı teneke levhalar İstanbul’dan temin ediliyordu. Baskıların İstanbul’da yapılmasının sorun yaratması ve ihracata uygun kalitede olmaması nedeniyle Charles Michaleff, İzmir’de dönemin en modern baskı tesisini olan Gözen Basımevi’ni kurdu. Gözen Basımevi, ilk olarak 3. Kordon, Doktor Hulusi Bey (şimdiki Şehit Fethi Bey Caddesi) adresinde faaliyete geçti.
1959 yılında Kristal Yağları rafinerisi bugünkü yerine, Sanayi Cad. No.55 Bornova adresine taşındı. Ticaret ve Sanayi Kontuvarı, Noel Michaleff’in yönetiminde faaliyetine devam etmektedir.
TOPÇUOĞLU ve DİTAŞ
Mustafa ve Faik Akcan, 1979 yılında Dinar’da, Topçuoğlu Kollektif Şirketi’ni kurarak teneke kutu üretmeye başladı. Topçuoğlu Kollektif Şirketi, 1983 yılında limited şirkete dönüştürüldü.
Akcan kardeşler, 1984 yılında DİTAŞ, Dinar Teneke Ambalaj Sanayi Limited Şirketi’ni kurup, İzmir Bayraklı semtindeki Kopanlar kutu tesisini satın alarak İzmir’de de kutu üretmeye başladılar.
1989 yılında İzmir’de Fatih Mahallesi, Sanayi Caddesi No.27 Sarnıç – Gaziemir adresinde yeni bir arazi alarak, kendi fabrikalarını inşa ettiler. Dinar’daki tesis bu yeni fabrikaya taşındığı gibi, bir de matbaa hattı alınıp monte edildi.
1989 yılı aynı zamanda iki kardeşin ayrıldıkları yıl oldu. Mustafa Akcan Sarnıç’ta faaliyetine devam ederken, Faik Akcan da Bayraklı’daki tesisi İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi’ne taşıyıp DİTAŞ olarak faaliyetine orada devam etti.
DİTAŞ, 2001 yılında kutu üretimine son verdi. Topçuoğlu halen faaldir.
Kaynak: Mustafa Akcan’dan alınan bilgi.
TRAKYA TENEKE AMBALAJ SANAYİ ve TİCARET A.Ş. OHANNES MEYHANECİOĞLU
Ohannes Meyhanecioğlu, teneke ambalaj sektöründe saygıyla anılan isimlerden biridir ve 1970’li yıllarda en çok peynir tenekesi üreterek Türkiye’nin her tarafına göndermiş olan ustadır.
Ohannes Meyhanecioğlu, Humayak Tokatlıoğlu’nun yanında yetişti. Tokatlıoğlu 1934 yılında askere gittiğinde atölyesini, askerden dönüşüne kadar dört yıl boyunca Ohannes’e emanet etti. Ohannes Meyhanecioğlu, ilk atölyesini 1946 yılında Tahtakale’de Kutucular Caddesi, Kutucu Han No.8 adresinde açtı. 1960’lı yılların ortalarına doğru Murat Efendi Sokak No.26 Küçükpazar adresine taşındı ve 1976 yılına kadar bu adreste Ohannes Meyhanecioğlu Teneke Kutu Fabrikası adı altında kutu üretti. 1960’lı yılların ortalarında Kıble Çeşme Caddesi No.48 Küçükpazar adresinde ikinci kutu atölyesini açan Ohannes Meyhanecioğlu, 1976 yılına kadar iki adreste de üretime devam etti. Daha sonra Murat Efendi’deki atölyeyi irtibat bürosuna çevirdi ve 2010 yılına kadar bu şekilde kullandı.
1976 yılında, hem mevcut tesis talebe cevap veremediğinden, hem de aldığı matbaa hattı için yere ihtiyacı olduğundan, Bakırköy, Çoban Çeşme Sok. No.10 adresinde daha büyük bir atölyeye taşındı. O yıllarda Türkiye’nin en büyük peynir tenekesi üreticisi olan Ohannes Meyhanecioğlu, şirket ismini daha sonra Trakya Teneke Ambalaj Sanayi ve Ticaret A.Ş. olarak değiştirdi ve tesisini de 1997 yılında Karaağaç Köyü, Hadımköy Yolu, Kurusan Çiftlik Mevkii, Hadımköy adresine taşıdı.
Ohannes Meyhanecioğlu, 2002 yılında meslektaşlarını ziyaret amacıyla geldiği TUYAP Ambalaj Fuarı’ndan ayrılırken geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti. Şirket, halen oğlu Rupen Meyhanecioğlu başkanlığında, Özgür Uğur tarafından yönetilmektedir. Ohannes Meyhanecioğlu; Honan Çalışkan, Yervant Çalışkan, Yeprem Balta ve Hüseyin Payır’ın ustasıdır.
Ohannes Meyhanecioğlu (soldan ikinci), atölyesinde çalışanlarıyla
Kaynak: Özgür Uğur ve Marko Maya’dan alınan bilgi; Zekai Gönen, İstanbul Sanayicileri Adres Kitabı (1957); Türkiye Sanayicileri İmalatçıları Rehberi (1965); Türkiye Sanayi Rehberi (1967); İSO, İstanbul Sanayicilerinin Adres Kitabı (1971); İstanbul Telefon Rehberi (1981); Dünya (5 Ekim 1981); İstanbul Sanayi ve Ticaret Rehberi (1997).
UĞUR TENEKE AMBALAJ ve PLASTİK SANAYİ A.Ş.
Silivri’de yaşayan ve aynı yoğurt imalatçısında çalışan Yako Maya ile İsak Zada, patronlarının yoğurt tavası temininde sıkıntı çektiğini görünce yoğurt tavası üretmeye karar verdiler. Bu iki samimi arkadaş, 1954 yılları civarında kendi atölyelerini açmak üzere işten ayrılarak Silivri çarşısında ufak bir dükkânda yoğurt tavası üretimine başladılar.
İstanbul pazarının daha büyük olduğunu fark etmeleri üzerine 1956 yılında işyerlerini İstanbul’a taşıyan iki arkadaş, Yeni Yol No.7/2 Cibali adresinde, 48 metrekarelik bir dükkân kiralayıp çalışmaya başladılar. 1979 yılında askerlik görevini bitiren Yako Maya’nın oğlu Marko Maya da babasının yanında çalışma hayatına atıldı. Atölyede yoğurt tavalarının yanında yuvarlak yoğurt kutuları ve boya kutuları da üretilmeye başlandı. İlk yarı otomatik kapama makinesi Umar Makina’dan alındı. 1981 yılında yer dar geldiği için Merter Keresteciler Sitesi’nde kiralanan daha büyük bir yere geçildi.
Yako Maya ve İsak Zada Kollektif Şirketi olan şirket unvanı, 1984 yılında Uğur Teneke Ambalaj Sanayi A.Ş. olarak değiştirildi. Bir süre sonra baskılı kutuların artmasıyla mevcut alan yetersiz kalınca tesis, 1990 yılında baskıların yapıldığı Yusuf Tolon ait Avcılar’daki İstanbul Metal Ofset matbaasının içindeki boş alana taşındı. 1992 yılında otomatik kutu makineleri alınmaya başlandı. İlk makineler, revizyonları Umar Makina tarafından yapılan ikinci el Klinghammer ve Lubeca kapama makineleriydi.
1960 yılından sonra baskılı kutu taleplerinin gelmesi üzerine, baskılar dışarıda yaptırılmaya başlandı. Bu baskılar ilk olarak Sami Kohen’in sahibi olduğu Lito Ofset’te, daha sonra Ali Alış’a ait küçük bir matbaada yaptırıldı. 1980 yılına doğru daha modern matbaaların devreye girmesi üzerine baskılar Konbaş, Kontensan İstanbul ve İstanbul Metal Ofset firmalarında yaptırılmaya başlandı. 1994 yılında ilk tek renkli 1956 model Crabtree matbaa makinesi, yine bir kutu üreticisi olan Barbaros Ulutan’dan alındı.
Bir atölyeden çıkıp fabrikaya dönüşmeye başlayan Uğur Teneke, 2001 yılına kadar faaliyetini Avcılar’da sürdürdü. 1997 yılında Gebze Dilovası’nda yeni bir fabrika inşa etmek üzere bir arazi alındı.
Aynı yılın ortalarında ise takriben 55 yıl süren ortaklık, İsak Zada’nın şirketten ayrılması ile son buldu. 2001 yılında biten yeni fabrika binasına, Avcılar’dan getirilen makineler yerleştirildi. 2002 yılı içinde aile dostları Rıfat Özlevatan şirkete ortak oldu ve plastik ambalaj işine de girilmesiyle şirketin adı Uğur Teneke Ambalaj ve Plastik Sanayi A.Ş. olarak değiştirildi.
Uğur Teneke, halen Dilovası Organize Sanayi Bölgesi 2006 Sokak No.4 – Kocaeli adresinde faaliyetine devam etmekte, Marko Maya ve oğlu tarafından yönetilmektedir.
Kaynak: Marko Maya’dan alınan bilgi; Türkiye Sanayi Rehberi (1967); İstanbul Sanayi ve Ticaret Rehberi (1997).
YEL TENEKE KUTU SANAYİ ve TİCARET A.Ş.
1929 yılında doğan Lütfü Yeşilel, 1942 yılında İstanbul’da Gabris Tomaoğlu ve Kirkor Kasapoğlu’nun ortak oldukları kutu atölyesine çırak olarak girdi. 1949 yılında askere giden Lütfü Yeşilel, 1952 yılında askerden döndükten sonra Halil Küçük ile Tahtakale’de Küçükel Kollektif Şirketi’ni kurdu. Ayakkabı cilası üreten Nuri Leflef için cila kutusu, diğer firmalar için de boya ve bisküvi kutuları üretmeye başladılar. Daha sonraları, başta Komili olmak üzere, yağ firmalarına yağ kutusu üretimi gerçekleştirdiler.
1958 yılında yerleri yetersiz kaldığı için Vefa, Kâtipçelebi Cad. Sabahattin Sokak No.3 adresine taşındılar. Vatan Makina’dan aldıkları 60 tonluk presi makine parklarına ilave ettiler. 1959 yılında Mihal ve Yuvan Talasoğlu, Küçükel şirketine ortak olarak girdiler.
İşleri çok iyi gittiğinden Vefa’daki yerleri de yetersiz kalmaya başlamıştı. 1960 yılında Sağmacılar’da, 400 metrekarelik yeni bir yer inşa edip oraya taşındılar. Ayvalık’ta bulunan yağ üreticilerinin taleplerinin artması üzerine, 1961 yılında Ayvalık’ta da bir kutu atölyesi kurmaya karar verdiler. Ayvalık’a Lütfü Yeşilel’in gitmesi kararlaştırıldı. Ayvalık’ın merkezinde kurulan kutu atölyesinde 1, 5, 10 ve 17 kiloluk yağ kutuları üretilmeye başlandı.
1962 yılında ortaklar arasında anlaşmazlık çıktığı için Lütfü Yeşilel, Küçükel şirketinden ayrılarak Küçükpazar Mektebi Sokak, Eminönü adresinde, Lütfü Yeşilel Teneke Kutu Şirketi’ni kurdu. Burada çiklet kutusu, şeker kutusu, cila kutusu ve fantezi kutular üretmeye başladı.
Ayvalık’taki kutu atölyesi Lütfü Yeşilel’e kalmıştı. O da Ayvalık’taki ustası Nurettin Toplu’ya %10 hisse verip Topluel Kollektif Şirketi’ni kurdu. Bu isim altında 1978 yılına kadar 1, 5, 10, 18 litrelik dörtköşe kutuları üretmeye devam ettiler. İstanbul’daki üretim her geçen gün artıyordu. Bali yapıştırıcı kutusu ve kahve kutusu, üretilen kutu çeşitlerine ilave oldu.
Yer yetersizliğinin başlaması üzerine 1968 yılında Küçükpazar, Hacı Kadın Caddesi, İşlek Sokak No.37 Fatih adresinde 220 metrekare alan üzerine, dört katlı yeni bir fabrika yapıldı. 1971 yılında ilk Soudronic yarı otomatik dikiş kaynak makinesi (NRZd) alındı. 1973 yılında ise aerosol kutusu üretimi başladı. 1978 yılında şirketin ismi Yel Teneke Kollektif Şirketi olarak değiştirildi ve Topluel şirketi kapatıldı. Makinelerin büyük bir kısmı İstanbul’a taşındı.
1982 yılında da şirketin ismi, Yel Teneke Kutu Sanayi ve Ticaret A.Ş. oldu. Aerosol kutusu üretimi başladıktan sonra müşteriler daha kaliteli baskı istemeye başlamıştı. 1983 yılına kadar teneke üzerine baskılar, Marko Castaryano, Arom Kibar, Sürat Ofset, Konbaş, Lito Teneke Matbaası, Sami Kohen ve Moiz Gabay firmalarına yaptırıldı. 1983 yılında ise İzmir’deki Makik Masura’dan tek renkli matbaa makinesi alındı. Revizyonu İstanbul’da yapıldı ve Alibeyköy’de Baraj Yolu, Kazlıçeşme Sokak’taki yeni bir yere monte edildi.
1985 yılında Beylikdüzü, İstanbul Caddesi No.5 Büyükçekmece adresinde bir arazi alınarak üzerine yeni bir fabrika binası inşa edildi. 1987’de değişik yerlerdeki tesisler Büyükçekmece’de, tek çatı altında toplandı. Soudronic VAA K50 tam otomatik dikiş kaynak makinesi alınarak yeni tesiste aerosol kutusu üretimine ağırlık verildi. İleriki yıllarda tam otomatik aerosol kutu ve matbaa hatları alınmaya devam edildi. Aerosol kutuların önemli bir bölümü ihraç ediliyordu. 2002 yılında Manisa’da yeni bir tesis kuruldu. Bu tesis için matbaa, laklama ve konserve kutusu üretim hatları alınıp monte edildi.
Yel Teneke, Ereğli Demir Çelik Fabrikası teneke üretimine başlamadan önce teneke ihtiyacını Bohor Tolon, Selefyan, Noray Holfan, Berç, Şevki Karayel ve Oğulları, Daniel Suvar ve Kemal Sönmez firmalarından temin ediyordu. Üretim için gerekli olan teneke kalıpları ise Saadettin Ulutan, Murat Yazıcı, Çetin Doğan ve Yavuz İrenler’e yaptırılıyordu.
7 Ekim 2006 tarihinde Lütfü Yeşilel, arkasında 54 yıllık modern bir tesis bırakarak vefat etti. Halen Lütfü Yeşilel’in oğulları ve damadı tarafından idare edilen Yel Teneke, her yıl büyüyerek yoluna devam etmektedir.
1950’li yılların ortasında Lütfi Yeşilel, Kutucu Han’da arkadaşlarıyla.
Kaynak: Lütfü Yeşilel ve ailesinden alınan bilgi; İTO, Ambalajın Ticari Önemi (1968); İSO, İstanbul Sanayicilerinin Adres Kitabı (1971).
